Dr. Yalçın: Ruhsal bir alarmdayız!

Diyarbakır Selahaddin Eyyubi Devlet Hastanesi Psikiyatr Uzmanı Dr. Murat Yalçın, son dönemlerde yeniden başlayan çatışmalı ortamını ve toplum üzerindeki etkilerini haberdiyarbakir.gen.tr’ye değerlendirdi. 7 Haziran seçimleri öncesi HDP’nin Diyarbakır mitinginde yaşanan patlama sonrası akut stres dedikleri travmatik süreç sonrası gelişen travmatik belirtilerle psikiyatri polikliniğine başvurularda ciddi anlamda artışların olduğunu söyledi. Şiddetle birlikte toplumun giderek duyarsızlaştığına şahit olduklarını ifade eden Dr. Murat Yalçın, Toplumsal olarak ruhsal bir alarm içinde olunduğunu vurguladı.

İşte, Psikiyatr Uzmanı Dr. Murat Yalçın’ın, sorularımıza verdi yanıtlar şöyle;

Son günlerde aslında son 35 yıldır bölgede bir çatışmalı ortam devam ediyor. Bu çatışma sarmalı ister istemez toplumu büyük oranda etkiliyor. Çatışmanın ya da savaşın toplumun ruh sağlığı üzerindeki etkisini değerlendirebilir misiniz?

SAVAŞ TRAVMALARIN EN AĞIR OLANIDIR

“En temel insan hakkı olan yaşama hakkını hedef alan savaş, insan hakları ihlallerinin en uç noktasıdır. Savaş biyolojik, psikolojik, kültürel ve çevre etkileri nedeniyle insana yönelmiş ve insan elinden çıkan en yıkıcı eylemdir. Şunu söyleyebiliriz ki, savaş travmaların en ağır olanıdır.

SAVAŞ TOPLUMU CİDDİ ŞEKİLDE TRAVMATİZE ETMİŞTİR

Ülkemiz de son otuz yılı aşkın süredir süren savaş, toplumu ciddi şekilde travmatize etmiştir. Binlerce insanın yaşamını yitirmesine, yüz binlerin yaralanmasına yol açmıştır. Ancak bölgedeki savaşın travmatik etkileri sadece çatışan silahlı taraflarla sınırlı değildir. Zorunlu göç, yoğun gözaltı, dolan cezaevleri, işkence, kötü muamele. Faili meçhuller, bomba, mayın gibi patlamalar gözaltına alınma, çatışma bölgesinde memur olmak asker olmak nedeni ile diğer insanların ölüm veya yaralanmasına tanık olma vb. travmatik olaylara maruz kalınmıştır. Yani milyonlarca insanın öyküsü kesintiye uğrayıp akışı bozulmuştur diyebiliriz. Toplumsal öykümüz ciddi yaralar almıştır

ŞİDDET DAVRANIŞLARINDA ARTIŞ

Savaşın ya da çatışmanın ruhsal etkilerini söyleyebilir misiniz?

“Savaşa bağlı oluşan ruhsal etkilere 3 ana eksende bakabiliriz. Travmaya bağlı Oluşan ruhsal bozukluklar (travma sonrası stres bozukluğu, depresyon, anksiyetik bozukluklar vb), Şiddet davranışlarındaki artış( günlük yaşamda artmış şiddet davranışları) 3. İnsani değerlerin kaybı ve dolayısıyla yetişmekte olan neslin kişilik gelişimi üzerindeki etkileri…

TRAVMA BİR DALGA ETKİSİNİ GÖSTERİR

Savaş sadece ölümlerle travma yaşatmamaktadır. Savaşın neden olduğu travma, bir dalga etkisi göstermektedir. Dalga etkisi sadece doğrudan savaşta bulunan kişiler ile oluşmuyor. Savaş olgusu, aslında tüm sosyo-ekonomik ve siyasal yaşamın ona endekslenmiş olması nedeniyle bütünsel bir etki yaratarak, toplumun tamamını farklı biçimlerde travma tize etmektedir. Savaş ortamı Türkiye’de yaşayan insanların etnik kökenine göre travmalarının etrafında toplanarak farklı kutuplara doğru çekilmesine, birinin diğerinin yaşadığı acıyı görmeme, inkar etme veya güvensizlik, öfke, düşmanca tutuma hatta karşılıklı nefret duyma ile sonuçlanmaktadır.

TOPLUMUN AZALAN RUHSAL YÜKÜ YENİDEN ARTTI

Bildiğiniz gibi 2 yıla aşkın bir süredir bir çatışmazsızlık süreci vardı. Bu süreçte ülkenin ruh hali nasıldı? Şimdi nasıl?

“Çatışmasızlık Süreci yaşamı normalleştirme için oldukça değerli idi. Bu dönemde toplumun ruhsal yükünün azaldığı yaşamın kısmen de olsa normale döndüğünü, umut ve inancın arttığından söz edebiliriz. Diyarbakır’da patlayan bomba ve son 1 aydır artan şiddet sarmalı toplumun tekrar gerilmesine, önceki travmatik öyküsünün bellekte canlanmasına, korku, öfke, umutsuzluk gibi duyguların artmasına yol açmıştır. Şiddet sarmalı kullanılan dili de sertleştirmiş ayrıştırıcı ve ötekileştirici zemin hazırlamıştır”

CİDDİ ANLAMDA BAŞVURU ALDIK

HDP Mitinginde patlayan bombanın ardından psikiyatri polikliniklerine artış oldu mu?

“Biz Seçim sonrası Diyarbakır’daki bombalamadan sonra polikliniğimize akut stres dediğimiz travmatik süreç sonrası gelişen travmatik belirtilerin arttığını gördük. Bu tür başvuruların arttığını da gördük. Son 1-2 ayda da travmaya yönelik gerek kendisinin yaşaması veya tanıdık yoluyla başvuran birçok kişi oldu. Önceki sayımıza göre ciddi bir artış olduğunu söyleyebilirim. Ve direk travmayı kendisinin yaşaması olmayabiliyor da medya ve televizyon aracılığıyla herhangi bir şekilde tanıklık ettiğimiz de bu travmadan etkileniyorsunuz. Ve son dönemlerde başvurularda maruz kalmak kadar tanıklığında şekliyle de bir başvuru artışı görebiliyoruz”

RUHSAL BİR ALARMDAYIZ

Toplumun şuan ki ruh hali ne?

Bu da aslında sonraki süreçte alınması gereken çok önlem için de bir alarm niteliğinde. Gerçekten toplumsal olarak bir ruhsal bir alarm şeklindeyiz. Bu bazen duyarsızlık şeklinde de olabiliyor da. Haberlerde artık biz ölümleri bir hava durumu seyreder gibi, günlük yaşamın bir parçasıymış gibi takip etmeye başladık. Duyarsızlaşma, bizim en çok korktuğumuz nedenlerden biridir. Hem insani boyutuyla bizi uzaklaştırabiliyor. Hem de normal yaşamımızı sürdürebilme anlamında ruhsal uzaklaşma yaşayabiliyoruz. Vicdanımız ve ruhsal şeyimiz bunu sorgulamaya devam ediyor ve biz fark etmeden dışarıya vuramadığımız, farkına da varamadığımız için bu yük ile yaşamaya devam ediyoruz. Buda bizim toplumumuz açısından tehlikeli bir ruhsal çöküntüdür. Günlük yaşamımızda biz zaten bunların izlerini görebiliyoruz. Basit bir şeye çok çabuk öfkeleniyoruz. Çocuklarımıza tavrımızın değişmesi, işimizde problemler. Birebir ne olduğunu bilmediğimiz ama öfke patlamaları şeklinde tahamülümüzün azaldığı, bir arkadaşımızla günlük yaşamımızla normalde çok rahat uyum sağlayabildiğimiz şeylerde artık taahamülsüzlük ve mutsuz gibi duygularımızın olduğunu görebiliyoruz. Aslında bunların bir kısmında maalesef tanıklık ettiğimiz şiddetin izleri var. Bu şekilde de duyarsızlaşma gibi görünen şey aslında kendi içinde ruhumuzda izler bırakarak yol alıyor”

TEPKİSİZ VE DUYARSIZ OLDUK

Ülkenin tümünde ruhsal duygunun şoke olduğu duyarsızlaşan Şiddeti olağan görmeye Başlayan tepkisizliği görmek mümkün. Hava durumu maç skoru seyretme “olağanlığı” ile haberler seyredilmeye başlandığını gözlemlemekteyiz. Bu da aslında, şiddetin ruhsal yükünün ne kadar şiddetli olduğuna işarettir. Yüzleşmekten duyarsızlaşarak kaçmaya çalıştığımız travmatik süreçler, maalesef belleğimizi taciz etmeye devam etmekte ve sosyal yaşamımızda etkilerini günlük yaşamda şiddet gösterme çabuk öfkelenme vb etkiler ile varlıklarını sürdürmektedirler.

ŞİDDET SARMALININ DURMASI ŞART

Travma ile nasıl baş edilebilinir? ruhsal açıdan neler yapılabilinir?

“Şiddet sarmalının mutlak durması geçmiş ile yüzleşip geleceği bu yükten korumamız şart. Lakin bunu başaramadığımız her aşamada toplumsal fay kırıkları artmakta şiddetin dili geleceğinizi ve toplumumuzu tahrip etmeye devam etmektedir. Ruhsal destek ve önleyici programlarının da aktif olarak uygulanması korunmamız için şart. Travmayla baş edebilmenin, travmanın toplumsal ve siyasal etkilerinden kurtulabilmenin ilk ve en önemli adımı; travmanın öyküsünü yazmak, bunun için de travmatik yaşantı ve olaylarla yüzleşmek ve hesaplaşmaktır. Bu bağlamda hakikat komisyonları ve adalet mekanizmaları işletilmesi oldukça önemlidir. Yüzleşilmeyen/hesaplaşılmayan travmatik yaşantıların duygusal yüklerinden, ruhsal yaralarından arınmak imkânsızdır. Toplumsal belleğimize yerleşen travmatik anılar kuşaktan kuşağa geçerek gelecek kuşakların barış içinde yaşamalarının önünde bir engel oluşturur.. Yüzleşme ve hesaplaşma süreci, geleceğe kin ve intikam duygularının devredilmesini önemli ölçüde engelleyecek ve böylece geleceğin barışçı inşası konusunda önemli bir arınma sağlayacaktır. Unutmayalım ki toplumsal hiçbir sorun iletişim ile çözülemez değildir. Ancak çözmeme direnci vardır”

(Sait BAYRAM’ın Özel Röportajı)